Anadolu'nun Tarihi Mirasları: Safranbolu Evleri

Seyahat - Makale

Bontena Seyahat

Karabük iline bağlı Safranbolu ilçesi, Türkiye genelinde çok iyi tanınan bir ilçedir ve bunun temel nedeni, 18. ve 19. yüzyıllarda inşa edilmiş ve halen ihtişamlarını koruyan Safranbolu evleridir. Taş, ahşap, ve kerpiçten yapılmış olan Safranbolu evleri, Osmanlı kültürünün ince detaylarını yüzyıllar ötesine taşımayı başarmıştır.

Safranbolu'nun ünü, ulusal sınırları aşmıştır ve şehir planlamacılığı açısından taşıdığı önem itibari ile, dünyanın pek çok yerel yönetiminin incelediği bir ilçe haline gelmiştir. Yaklaşık 2000 adet, son dönem Osmanlı mimarisi örneğinin bir arada bulunduğu Safranbolu'da, bu evlerin hiçbirisi birbirinin ışığını ve manzarasını engellememektedir. Günümüz şehirlerinin ana hedeflerinden bir tanesi olan bu şehir planlamacılığı, bundan yaklaşık 300 yıl önce Safranbolu'da hayata geçirilmiştir. Arnavut kaldırımı sokaklar da orijinal formlarını halen korumakta, zamanında yapılan altyapı da halen kullanılmaktadır. Safranbolu evleri, sadece kültürel ve görsel anlamda değil, mimari ve şehir planlamacılığı açısından da eşsiz bir düzendir. Safranbolu, UNESCO tarafından Dünya Kültür Mirası listesine alınmış eşsiz bir değerdir.

Bembeyaz görünümlü bu evlerin, yumurta akı kullanılarak elde edilen harç ile yapıldığı ve o nedenle de yıllar boyunca tüm depremlere rağmen sapasağlam kaldıkları söylenir. Arnavut kaldırımların, yağmur sularını toprağa ulaştırması sayesinde de, Safranbolu evlerinin sel ve su taşkınlarından korunduğu bilinmektedir. Peki ama Safranbolu evlerinin özellikleri nelerdir? Onları farklı kılan nedir?

Safranbolu evleri, iki veya üç katlı, ilk katları taş yığma, diğer kısımları da ahşap ve kerpiçten yapılmış, geniş ailelerin yaşayabilmesi için tasarlanmış binalardır. Beyaza boyanmış olan Safranbolu evlerinin ahşap detayları hemen dikkatleri çeker. Ahşap işçiliğinin kendisini belli ettiği kapı ve tavan süslemeleri, Safranbolu evlerinin kimliğini oluşturur. Safranbolu evlerinde müştemilat bulunur ve misafir odalarının kendi banyo ve tuvaletlerinin olması, dönemin Osmanlı yaşam tarzına ve misafirperverliğine çok iyi şekilde ışık tutmaktadır.

Dönemin yaşam tarzı çerçevesinde, Safranbolu evlerinin haremlik selamlık mantığı ile inşa edildiğini söylemek gerekir. Evlerde bulunan döner dolaplar, mutfak ile erkeklerin oturduğu oda arasında yer alır ve yemeklerin bu şekilde servis edilmesi sağlanır. Mahremiyeti korumak adına alınan pek çok önlemden bir tanesi de, bazı Safranbolu evlerinin içinde bulunan ve o odada konuşulanların başka odalarda duyulmasını engelleyen havuzlar olmasıdır. Farklı bir detay da, Safranbolu evlerinin dış kapısında iki farklı kapı tokmağının yer almasıdır. Tok sesli olan çaldığında erkek misafirin geldiği, tiz sesli olanın çaldığında da kadın misafirin geldiği anlaşılır ve ev sakinleri buna uygun olarak gerekli karşılamayı yaparlarmış. Mimariyi her zaman, dönemin ve mekanın kültür ve yaşam tarzı şekillendirmiştir. Eşsiz Safranbolu evlerinin her detayında da bunu görmek mümkündür.

Karabük şehir merkezine sadece 8 km mesafede yer alan Safranbolu'da evler iki ana bölüme ayrılmıştır. Safranbolu'nun merkezine bulunan kışlık evler bir kısmı oluştururken, bağlar olarak bilinen bölgede de yazlık evler yer almaktadır. Geniş avlulu ve ahşap detaylarla bezenmiş Safranbolu evleri, bu kadar çok adette korunmayı başarmış nadir tarihi miraslardır. Neredeyse kentsel ölçüde bir koruma sağlanmış ve hem evler hem de çevresel öğeler yüzyıllar boyunca korunmuştur.

Ahşap pencereleri, kepenkleri, araları ahşaplarla bölünmüş gibi görünen beyaz dış duvarları, ve kendine özgü genel mimari yapısı ile Safranbolu evleri, pek çok sanatçının eserlerinde yerine almıştır. Konak tarzındaki bu muhteşem evler, bundan birkaç yüzyıl önce, bölgenin ne kadar varlıklı ve kültürel değerlerine bağlı olduğunu göstermektedir. Bu atmosferi yerinde yaşamak isteyenler için, yurdun her bölgesinden Safranbolu'ya turlar düzenlenmektedir. Hatta, bazı Safranbolu evlerinin şu anda butik otel olarak hizmet veriyor olmaları bu turları eşsiz kılmaktadır. Gezmek ve görmek için geldiğiniz bu binalarda konaklama ve yerel lezzetler tadıp farklı etkinliklere dahil olma fırsatı, eşi benzeri olmayan bir tatil deneyimi sunmaktadır.